In 2018 waagden de AFAS Foundation en Woord en Daad zich aan een ambitieus waterprogramma in het droge Tigray. Een regio waar water schaarser is dan goud en het leven van mensen afhangt van deze kostbare bron. Het doel van het programma was om het leven van meer dan één miljoen huishoudens te verbeteren door duurzame watervoorziening. De uitdaging was enorm, maar de uitkomst zou het leven van miljoenen voorgoed veranderen. Ondanks de vele uitdagingen en een verwoestende oorlog, hield het programma stand en werd het in 2024 met succes afgerond.
Het waterprogramma was geen gewoon ontwikkelingsprogramma, maar een systeemverandering die het leven van honderdduizenden mensen zou transformeren door fundamentele veranderingen door te voeren in de manier waarop water werd beheerd en toegankelijk werd gemaakt. Boeren werden geholpen om meerdere keren per jaar te irrigeren en te oogsten. Dorpscomités namen de verantwoordelijkheid op zich om de waterpompen en waterputten te bewaken en geld in te zamelen voor onderhoud en reparaties. Microfinanciers verschaften leningen om investeringen in waterinfrastructuur en aanverwante projecten door nieuwe bedrijfjes mogelijk te maken. En de verantwoordelijkheid voor het onderhoud van het watersysteem verschoof van de overheid naar de private sector, wat leidde tot een efficiëntere en duurzamere aanpak.
Terwijl het waterprogramma gestaag vorderde, brak er een vreselijke oorlog uit in Tigray. De oorlog liet diepe sporen na bij de mensen in de regio, maar toch bleef de samenwerking tussen de betrokken partijen standhouden. In deze moeilijke periode maakte de AFAS Foundation een bewuste keuze: in plaats van te focussen op het programma, richtte ze zich op het in leven houden van de mensen in Tigray. In een ingelaste noodhulpfase kon hiervoor heel effectief gebruik worden gemaakt van eerder getrainde teams diep in het oorlogsgebied.
De veerkracht en vastberadenheid van de mensen van Tigray om een betere toekomst te creëren, ondanks de uitdagende omstandigheden, zijn indrukwekkend. Het waterprogramma heeft niet alleen hun leven veranderd, maar ook de manier waarop wij als AFAS Foundation en Woord en Daad ontwikkelingssamenwerking vormgeven verder gebracht. Beginnend met een droom hebben we gezien hoe een goed doordachte strategie en samenwerking kunnen leiden tot duurzame en positieve veranderingen.
De impact van dit programma op alle betrokkenen is enorm geweest en heeft veel indruk nagelaten. Ruim 1,3 miljoen mensen kregen toegang tot schoon drinkwater. Meer dan 4.300 waterpunten in dorpen, bij scholen en gezondheidsklinieken werden gerepareerd. Inmiddels 7.500 watercomités beheren het waterpunt in hun gemeenschap. Het succes van het waterprogramma is ook af te meten vanwege het feit dat inmiddels in tweeëntwintig districten, of woredas in het Tigrinya, de opzet van het programma is overgenomen. Dit terwijl er initieel twaalf districten zouden meedoen. De overheid, banken, waterbedrijven, watercomités en boeren werken nu samen.
Als AFAS Foundation zijn we dankbaar dat we dit programma hebben mogen ondersteunen en zijn we trots op onze samenwerkingspartner Woord en Daad. Het is een voorrecht geweest om deel uit te maken van deze bijzondere ervaring en om te zien hoe veerkracht en samenwerking het leven van zoveel mensen hebben verbeterd. Het was een programma dat ons hart raakte en ons eraan herinnert dat, wanneer we samenwerken, zelfs onder de moeilijkste omstandigheden en ons hart volgen, we in staat zijn om obstakels te overwinnen en het leven van mensen over de hele wereld te verbeteren.
OK, eerlijk is eerlijk, deze blog is tot nu toe voor negentig procent door ChatGPT geschreven, natuurlijk door een persoonlijke prompt. En ja, het raakt goed aan mijn eigen ervaring. Maar er is meer te zeggen en daarom nu toch ook een persoonlijke reflectie.
In 2017 ben ik voor het eerst in dit prachtige land geweest. Het vormde de start van een groot, beter gezegd, toen het grootste programma van de AFAS Foundation. Er zat dus gezonde spanning op. Overdag samen op pad en ’s avonds intensieve gesprekken en discussies over de strategie die we zouden volgen. Speciale dank aan Jacob Jan Vreugdenhil, Chief Program Officer bij Woord en Daad, voor zijn niet aflatende positieve en professionele kijk op de zaken en drive om dit op te gaan pakken. En dank ook aan Yemane Gebree’gziabher, onze Ethiopische vriend, die zoveel heeft betekend als programmamanager ter plaatse. We vonden elkaar in de aanpak van systeemverandering met een aantal innovatieve speciaal ontwikkelde instrumenten rondom impactmeting, die genomineerd zijn in het programma van de All Systems Go!-conferentie van IRC in Den Haag in 2019.
En toen kwam de verschrikkelijke oorlog die ons uit het veld sloeg. Letterlijk bommen legde onder het programma. Een streep door de rekening? Nee, dat niet. Het heeft ons nog dichter bij elkaar gebracht. Want uiteindelijk gaat het in dit werk altijd om de mens. Niet het programma, niet de resultaten zijn het eindpunt, nee, het gaat om de mens, de unieke mens in zijn of haar omgeving. De omslag naar noodhulp werd gemaakt en vrijwel het hele team en alle betrokkenen konden in het programma aanwezig blijven.
Toen langzaam maar zeker de regio weer openging was de spanning hoog opgelopen. Hoe zouden de mensen daar eraan toe zijn? Hoeveel schade was er aan de vitale infrastructuur? Konden we überhaupt verder? Het antwoord was: ja! Er zijn zoveel mooie voorbeelden van monteurs en dorpscomités die met gevaar voor hun eigen leven pompen hebben onderhouden en gerepareerd. Terwijl de overheid niet meer functioneerde gingen de deelnemers aan het programma door. En daardoor zijn vele levens gered. Toch was de schade enorm. En de terugval groot. Maar de wil van alle betrokkenen om aan iets bij te dragen dat weer toekomst gaf, heeft het programma weer op de rit gekregen.
Met enige spanning reisden we recent opnieuw af naar Tigray. Nu om een eindfilm te maken. Om met eigen ogen te zien wat er is bereikt in de afgelopen jaren. Het was een impactvol programma en het bracht uiteindelijk weer hoop en een lach op de gezichten van heel veel mensen. Laat je meenemen naar dit prachtige land en bekijk de film.